ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਨੇਰਾ - ਡਾ. ਭਰਤ ਝੁਨਝੁਨਵਾਲਾ

 

ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਰੀਬ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ .  ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਗੱਲ ਠੀਕ ਲੱਗਦੀ ਹੈ .  ਲੇਕਿਨ ਪੇਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰ ਅਮੀਰ ਵਰਗ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਆਮ ਆਦਮੀ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹੇਗਾ .  ਯਾਨੀ ਸਵਾਲ ਬਿਜਲੀ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਨਹੀਂ ,  ਉਪਲੱਬਧ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਹੈ . ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ .  ਇਸ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਉਣ  ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਜਨਮਤ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ . ਗਰੀਬ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ ਕਿ ਉਤਪਾਦਨ  ਦੇ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਸਹਤਾ ਰਹੇ .  ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਤਪਾਦਿਤ ਬਿਜਲੀ ਮਾਲਦਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ .

 

ਜੇਕਰ ਗਰੀਬ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਜਨਮਤ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਵਰਗ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕੇਗੀ .

 

ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਵਰ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ  ਦੇ ਅਧਿਅਨ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਰਗੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ 2004 ਵਿੱਚ ਹੀ 95 ਫ਼ੀਸਦੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਉਪਲੱਬਧ ਸੀ .  ਮੱਧ  ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਰਗੇ ’ਗਰੀਬ‘ ਰਾਜ ਵਿੱਚ 70 ਫ਼ੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ .  ਵਿਕਸਿਤ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹੀ ਕਮਜੋਰ ਵਿੱਖਦੀ ਹੈ .  ਅਤੇ ਮੁੱਦਾ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸੰਕਲਪ ਦਾ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ,  ਨਾ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ . ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੱਗਭੱਗ ਚਾਰ ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ  ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚੀ ਹੈ .  ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 30 ਯੂਨਿਟ ਪ੍ਰਤੀ ਮਾਹ ਬਿਜਲੀ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਉਣ ਲਈ 1 . 2 ਬਿਲਿਅਨ ਯੂਨਿਟ ਬਿਜਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਮਾਹ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ .  ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਲੱਗਭੱਗ 67 ਬਿਲਿਅਨ ਯੂਨਿਟ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਹੈ .  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਪਲੱਬਧ ਬਿਜਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕੇਵਲ ਦੋ ਫ਼ੀਸਦੀ ਬਿਜਲੀ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਰੀਬਾਂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨ  ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਰੱਥ ਹੈ .

 

ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਦੀ  ਵਰਤੋ ਅਮੀਰ ਵਰਗ ਦੀ ਐਸ਼ਪ੍ਰਸਤੀ ਦੀਆਂ ਅੰਤਹੀਣ ਜਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ .  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਰੀਬ  ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾਣ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਨਹੀਂ ਬਚਦੀ ਹੈ .  ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗਪਤੀ  ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਮਾਸਿਕ ਬਿਲ 70 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੈ .  ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ  ਦੇ ਦੁਰਪਯੋਗ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਸੰਕਟ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ .  ਘਰ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਮਾਤਾ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਨਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਤਾਕਤਵਰ ਬੱਚੇ ਭੋਜਨ ਹੜਪ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਕਮਜੋਰ ਬੱਚਾ ਭੁੱਖਾ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗਾ .  ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਨਾ ਦੇਣ  ਦੇ ਕਾਰਨ ਗਰੀਬ ਅੰਧਕਾਰ ਵਿੱਚ ਹਨ .

 

ਅਮੀਰ ਵਰਗ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਖਪਤ  ਦੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕ ਹੈ . ਗਰੀਬ ਦੁਆਰਾ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਰੋਸ਼ਨੀ ,  ਪਖੇ ,  ਕੂਲਰ ,  ਫਰਿਜ਼ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਲਈ  ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ .  ਇਸ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ .  ਪਰ ਇਸਦੇ ਅੱਗੇ ਏ ਸੀ ,  ਵਾਸ਼ਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨ ,  ਡਿਸ਼ ਵਾਸ਼ਰ ,  ਫਰੀਜਰ ,  ਗੀਜਰ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀ ਖਪਤ  ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਧਰਦਾ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦਾ ਹੈ .  ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਕਾਸ ਪਰੋਗਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖ ਵਿਕਾਸ ਸੂਚਕ ਅੰਕ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ .  ਇਸਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਦੀ ਕਮਾਈ ,  ਵਿਦਿਅਕ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਸਵਾਸਥ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ . ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਕੇਪ ਟਾਉਨ  ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗਿਆਤਿਆਂ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿਕਾਸ  ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਉੱਤੇ ਸ਼ੋਧ ਕੀਤੀ ਹੈ .  ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗਿਆਤਿਆਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਸਿਫ਼ਰ ਤੋਂ 1000 ਯੂਨਿਟ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕ‍ਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਪੁੱਜਣ  ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਵਿਕਾਸ ਸੂਚਕ ਅੰਕ 0 . 2 ਤੋਂ ਵਧਕੇ 0 . 75 ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ . ਪਰ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕ‍ਤੀ ਖਪਤ 1000 ਤੋਂ 9000 ਯੂਨਿਟ ਉੱਤੇ ਪੁੱਜਣ  ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਵਿਕਾਸ ਸੂਚਕ ਅੰਕ 0 . 75 ਤੋਂ ਵਧਕੇ ਸਿਰਫ 0 . 82 ਤੇ ਪੁੱਜਦਾ ਹੈ .  ਪਹਿਲੀ 1000 ਯੂਨਿਟ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਸੂਚਕ ਅੰਕ 0 . 55 ਵਧਦਾ ਹੈ .  ਬਾਅਦ ਦੀ 8000 ਯੂਨਿਟ ਨਾਲ ਸੂਚਕ ਅੰਕ ਸਿਰਫ 0 . 07 ਵਧਦਾ ਹੈ ,  ਜੋ ਨਿਗੂਣਾ ਹੈ . ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਮੀਰ ਵਰਗ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਪਤ ਐਸ਼ ਵਿਲਾਸ ਲਈ ਹੈ ,  ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਨਹੀਂ . ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ  ਸਟੈਂਡਰਡ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਵੇਗੀ , ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਬਿਜਲੀ ਗਰੀਬ ਨੂੰ ਦੇਣ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਸਟੈਂਡਰਡ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ . ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲ ਖਪਤ ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ ਦਾ ਹੈ .  ਓਵਰ ਈਟਿੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਕੱਟਕੇ ਭੁੱਖੇ ਗਰੀਬ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦੋਨੋਂ ਸੁਖੀ ਹੋਣਗੇ .  ਕੁੱਝ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਿਜਲੀ  ਦੇ ਬਟਵਾਰੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ .  ਅਮੀਰ ਜੇਕਰ ਏ ਸੀ ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਕੇ ਸਵੇਰੇ ਸੈਰ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਸਵਾਸਥ ਵੀ ਸੁਧਰੇਗਾ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਵੀ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ .

 

ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਆਰਥਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵੀ ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦਾ . ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬਿਜਲਈ ਪ੍ਰਾਧਿਕਰਣ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਘੱਟ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ .  ਘਰੇਲੂ ਖਪਤ 7 . 4 ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੀ ਦਰ ਤੋਂ ,  ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਖਪਤ ਸਿਰਫ 2 . 7 ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੀ ਦਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ .  ਅਰਥਾਤ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਘੱਟ ਹੀ ਹੈ .

ਦੇਸ਼  ਦੇ ਆਰਥਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ . ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ , ਸਿੱਖਿਆ , ਸਾਫਟਵੇਅਰ , ਮੂਵੀ , ਰਿਸਰਚ ਆਦਿ ਆਉਂਦੇ ਹਨ . ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਸਾਡੀ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ 1951 ਵਿੱਚ 30 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਸੀ . ਅੱਜ ਇਹ 60 ਫ਼ੀਸ ਦੀ ਹੈ . ਅਮਰੀਕਾ ਜਿਵੇਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਕਰੀਬ 90 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ . ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ . ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ . ਸੀਮੈਂਟ  ਅਤੇ ਸਟੀਲ  ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਲੱਗਭੱਗ 10 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ .  ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਰਥਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ,  ਇਸ ਲਈ ਆਰਥਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਘੱਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ