ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਆਦੇਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਰਸ਼ਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਸਾਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਲੈ ਸਕਦਾ ਸੀ । ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਭੂਮੀ ਦੇ ਕਬਜੇ ਅਤੇ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮਸਜਦ ਤੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ . ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਉਲਝੇ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ , ਇਸ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਪਹਿਚਾਣ ਦੇ ਮਸਲੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ ਪਰ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਵਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਆਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਐਲਾਨ ਤਾਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ . ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ , ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਦੇਵ ਜਾਂ ਅਰਧ ਦੇਵ ਵਿਅਕਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਦੇ ਜਸਨ ਮਨਾਣ ਲਈ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਹੈ . ਇਹ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਅਪੀਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਹੈ . ਅਜਿਹੇ ਦਾਹਵੇ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਗੈਰ - ਹਾਜ਼ਰੀ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਨੂੰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਅਦਾਲਤ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ . ਹਿੰਦੁ ਦਿਲ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦੇਵਤੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਨੂੰ ਪੂਜਦੇ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਕੀ ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਭੂਮੀ ਤੇ ਕਬਜੇ ਦੇ ਦਾਹਵਿਆਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ? ਅਤੇ ਕੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਜਾਣ ਬੁੱਝਕੇ ਬਰਬਾਦ ਕਰਕੇ ਭੂਮੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ ?ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਦਾਹਵਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ 12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮੰਦਿਰ ਸੀ ਜਿਨੂੰ ਮਸਜਦ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ - ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਵੈਧਤਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ .
ਪੁਰਾਤਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ( ਏ ਐੱਸ ਆਈ ) ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਰੀਡਿੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ ਹੋਰ ਪੁਰਾਤਤਵਵਿਦਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਜੋਰ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਅਸਹਮਤੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਇਹ ਮਸਲਾ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਮੁਹਾਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਵੱਡੀ ਅਸਹਿਮਤੀ ਸੀ , ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਰਾਏ ਦਾ , ਉਹ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਾਮੂਲੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ , ਅਪਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਦੇਸ਼ ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀ ਬਣਾਉਂਦਾ । ਇੱਕ ਜੱਜ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਪਹਿਲੂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਏ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹਨ , ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਤਹਾਸ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਤਵ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਸੂਟ ਨੂੰ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀ ਸੀ ! ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਸਲਾ ਦਾਹਵਿਆਂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕਤਾ ਦਾ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਇੱਕ ਹਜਾਰ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸੰਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਹੈ ।
ਇੱਕ ਮਸਜਦ ਜੋ ਲੱਗਭੱਗ 500 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਜੋ ਸਾਡੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਉਸਨੂੰ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਆਗਰਹ ਤੇ ਇੱਕ ਭੀੜ ਨੇ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ । ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਸਾਰੰਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਜਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਇਸ ਕੰਮ ਦੀ , ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇਸ ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਮਸਜਦ ਦੇ ਮਲਬੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ - ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮਸਥਾਨ - ਇਸਦੇ ਗਰਭਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਮੰਦਿਰ ! ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਤਰਫ ਤਥਾਕਥਿਤ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਮੰਦਿਰ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਜਾਇਜ ਠਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ , ਉਥੇ ਦੁਸਰੀ ਤਰਫ ਮਸਜਦ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨਿੰਦਿਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਬਹੁਤ ਸੌਖੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੇਸ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ।
ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ।
ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੇ ਕਨੂੰਨ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮੁਦਾਏ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਈਸਵਰ ਜਾਂ ਅੱਧ ਈਸਵਰ ਜਿਸਦੀ ਉਹ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਦੇ ਜਨਮਸਥਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਦਾਹਵਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਜਨਮਸਥਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਉਪਯੁਕਤ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਿਵਾਦ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇਗਾ . ਜਦੋਂ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਦ ਦੂਜੇ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ ਰੋਕੇਗੀ ? ਪੂਜਾ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਦਲਣ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ੧੯੯੩ ਵਿੱਚ ਆਏ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ , ਹਾਲ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਾਫ਼ੀ ਅਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ।
ਜੋ ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ , ਹੋਇਆ . ਉਹ ਹੁਣ ਬਦਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ . ਲੇਕਿਨ ਅਸੀ ਜੋ ਹੋਇਆ ਉਸਨੂੰ ਸੰਪੂਰਣ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਇਸਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ . ਵਰਤਮਾਨ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਜਾਇਜ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਦਲ ਸਕਦੇ . ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਇਤਹਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਨਮਾਨ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ . ਅਸਲ ਮਾਅਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਲਹ ਉਦੋਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਹ ਭਰੋਸਾ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਨੂੰਨ ਸਿਰਫ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਬੂਤਾਂ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ ।
( ਰੋਮਿਲਾ ਥਾਪਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਮੰਨੀ ਪ੍ਰਮੰਨੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੈ )
No comments:
Post a Comment